سینما ـ یک بیانیه/

لوئیس بونوئل ـ سال 1960


 1- در هیچ­ یک از هنرهای سنتی چنین شکاف عمیقی میان امکانات و واقعیات آنگونه که در سینما هست، وجود ندارد. فیلم‌ها مستقیما بر تماشاچی عمل می­‌کنند؛ به او اشخاص و اشیاء عینی عرضه می‌کنند؛ به واسطه‌­ی سکوت و تاریکی او را از جو روانی معمول جدا می­­‌کنند. به همین خاطر سینما شاید بیش از هر هنر دیگری قادر به برانگیختن تماشاچی است. اما همچنین بیش از هر هنر دیگری قادر به تحمیق او نیز هست. متأسفانه به نظر می‌‌رسد اکثریت فیلم­‌های امروز دقیقا همین هدف را دارند؛ آنها در یک خلأ عقلانی و اخلاقی می­‌‌ بالند. و در این خلأ است که فیلم­‌ها ظاهرا شکوفا می‌­شوند و رونق می‌­ یابند.


2- راز ورزی یک عنصر بنیادین در همه‌ی آثار هنری است. اما روی پرده عموما جای ‌اش خالی است. نویسندگان، کارگردانان و تهیه‌کنندگان به خوبی مواظب‌اند از هرآنچه که ممکن است ما را ناراحت کند اجتناب کنند. آنها پنجره‌­ی شگفت­‌انگیزی را که رو به سوی جهان رهایی­‌ بخش شعر دارد، بسته نگه می‌‌دارند. آنها داستان­‌هایی را ترجیح می­‌دهند که ظاهرا زندگی­‌‌های معمولی خودمان را ادامه می­‌دهند، که یک نمایش واحد را برای هزارمین­ بار تکرار می­‌کنند، که به ما کمک کنند ساعات سخت کار روزانه­‌‌مان را فراموش کنیم. و البته همه ­‌ی این ‌ها تحت نظارت دقیق اخلاقیات سنتی، سانسور دولتی و بین‌­‌المللی، دین، سلیقه‌ی برتر، شوخیِ سفید و دیگر اقوال مسطحِ واقعیت.


3- پرده یک ابزار شگفت­‌انگیز و خطرناک است، اگر یک روح آزاده از آن استفاده کند. روشی عالی برای تجلی جهان رویاها، احساسات و غرایز است. به نظر می­‌رسد سینما برای تجلی ضمیر ناخودآگاه اختراع شده باشد، این‌قدر که عمیقا در شعر ریشه دارد. با این وجود، تقریبا هیچ­‌وقت این اهداف را دنبال نمی­‌کند.


4- ما در تولیدات عظیم، یا آثاری که مورد تحسین منتقدان و مخاطبان بوده­‌اند، به ندرت شاهد سینمای خوب هستیم. داستان خاص، یا ماجرای خصوصی یک فرد، به عقیده­‌ی من نمی‌تواند علاقه­‌ی کسی را که لایق زندگی در دوران ماست جلب کند. اگر کسی در بین بینندگان در شادی‌ها و غم­‌های شخصیتی بر پرده شریک می‌شود، باید بدین‌خاطر باشد که شخصیت شادی ­ها و غم­‌های تمام جامعه را، و همچنین احساسات فردی آن شخص در بین بینندگان را، منعکس می‌کند. بیکاری، عدم­ امنیت، ترس از جنگ، بی‌عدالتی اجتماعی، و از این قبیل، همه­‌ی آدم­‌های زمانه­‌ی ما را، و بدین‌سان تماشاگر منفرد را نیز، تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. اما وقتی پرده به من می‌گوید آقای ایکس در خانه خشنود نیست و نزد دوست دختری خودش را سرگرم می‌کند که دست آخر او را رها کرده تا دوباره به همسر وفادارش بپیوندد، من همه‌ی این­ ها را بسیار اخلاقی و آموزنده می‌بینم اما کاملا بی‌تفاوت باقی می‌مانم.


5- اکتایو پاز گفته: «اما اگر که مردی در زنجیرْ چشمان خود را می­‌‌بست، دنیا منفجر می­‌‌شد.» و من می­‌‌توانم بگویم: اما اگر که پلک سفید پرده، نور مناسب خویش را منعکس می‌­‌کرد، جهان در شعله­‌‌ها متلاشی می­‌‌شد. اما در حال حاضر می­‌‌توانیم در آرامش بخوابیم؛ نور سینما به راحتی در اندازه­‌‌های معین و دست و پا بسته شده است.